موسیقی لرستان

موسیقی لرستان از تنوع و پیشینه‌ای کهن برخوردار است

موسیقی‌های آوازی (کلامی) و موسیقی‌های سازی

موسیقی‌های آوازی

آواهای کار
برزگری ,خرمنکوبی (گاهوله)، شیردوشی (گا دوشی)،مشک زنی ،برنج کوبی
آواهای شادمانه

عروسی- سیت بیارم ،بینا بینا ،سوزه سوزه ،بزران بزران ،هی لُو هی لُو
آواهای عاشقانه
کشکله شیرازی ،کوش طلا ،گنِم خر ،قدم خیر ،اَی اَی ،آفری قمرتاج ،آواهای عاشقانه ،کیودار ،کلنجه زرد ،ماله ژیر ،بزران بزران ،شیرین و شامیرزا ،هاریلُو
کلام‌های دینی
کلام‌های یارسان ،چل سرو
مویه‌ها
سرلشونه ،مور ،ساری خوانی ،هوره -ژَن چِر- ،گورانی
آواهای دلتنکی و غریبی
علیدوستی ،عزیز بگی ،هوره«کو چر» و «سوار چر»
آواهای حماسی
شیرین و خسرو ،شاهنامه خوانی لری ولکی ،قی دادُوا ،حماسه کرمی ،دایَه دایَه
آواهای طنز
ماس فروش ،هورم هورم ،هی را سی سله ،دُز ناشی
آواهای هجو
لالایی ها
ب – موسیقی سازی
سازهای لری
سرنا، دهل، کمانچه (تال)، تنبک (تمک)، تنبور. دوزله، بلور
مقام‌های شادی - عروسی
رقص (سنگین سما، دوپا، سه پا، شانه شکی، اشکاری. چو بازی. سوارونه

انوع ساز (سرنا، دهل، تنبک و کمانچه
رقص و آواز (بینا بینا، کیودار، کلنجه زرد. هی لُو هی لُو. بزران
مقام‌های سوگواری -نوع ساز (دهل، سرنا
پاکتلی ،چمری سحری ،شیونی ،یاری (یاره هو
مقام‌های عاشقانه و دلتنگی(کمانچه، تنبک
قدم خیر ،کشکله شیرازی (دو گونه: گرمسیری و خرم آبادی) ،علیسونه

(منبع. ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد)

ترانه های محلی اولین پایه تجربه موسیقی هر کشور به شمار می روند. غم و شادی، سور و سوگ، کار و فراغت

و .... در بازتاب این آینه از ارزش خاصی برخوردارند. به دیگر سخن سرمایه اصلی موسیقی یک کشور نغمه های بومی و فولکلور آن کشور است.
شاید پیشینه ی هنرهایی چون رقص و موسیقی به تمدنهای نخستین بشری بازگردد، آن هنگام که مردان و زنان نخستین به شکرانه ی شکار به پایکوبی و رقص می پرداختند.
پیشینه ی موسیقی نیز در سرزمین کهن لرستان به هزارن سال قبل و به تمدنهای کهن چون کاسیان بازمی گردد؛ سفالینه هایی از هزاره ی چهارم قبل از میلاد، ابزار و ادوات مفرغین و ... انسانهایی را در حال رقص و پای کوبی نشان داده اند
شایان ذکر است که پیشینه ی موسیقی دیار کهن لرستان جای دارد که با تحقیقات و پژوهشهایی بسیار معرفی گردد همچنان که کارهایی ارزشمند نیز صورت گرفته است، غرض حقیر بیشتر فتح بابی برای دوستان هنر دوست است.
ترانه های محلی اولین پایه تجربه موسیقی هر کشور به شمار می روند. غمها،شادیها ، شکستها و پیروزیها در بازتاب این آینه از ارزش خاصی برخوردارند. به دیگر سخن سرمایه اصلی موسیقی یک کشور نغمه های بومی و فولکلور آن کشور است
موسیقی در لرستان از دیرباز از اهمیت و نقش به سزایی برخوردار بوده است و در جای جای زندگی مردمان این دیار حضوری پررنگ داشته است، غم و شادی، سور و سوگ، کار و فراغت و
مردم لرستان از دیرباز با موسیقی انس و الفت خاصی داشته اند. موسیقی لرستان به دلیل محدودیت جغرافیایی این خطه و محصور بودن آن درمیان کوههای سر به آسمان ساییده زاگرس و عدم هم مرزی این سرزمین با کشورهای بیگانه نسبت به موسیقی سایر مناطق کشور بکرتر ودست نخورده تر مانده است.
سازهای متداول در لرستان سه گروه اند
سازهای زهی ( کمانچه و تنبور
سازهای بادی ( سرنا و دوزله
سازهای ضربی ( دهل و تنبک

موسیقی لری را می توان به انواع زیر تقسیم کرد

موسیقی شادیانه: در مراسم شادمانی نواخته می شود و گاه با رقص و آواز همراه است
موسیقی عزا: در مراسم عزاداری اجرا می گردد و اجزای آن عبارت است از« سحری (اعلام مرگ کسی)»،« چمریانه »،«هرا» و مویه ها نیز که در رثای از دست دادن عزیزان خوانده می گردد و بدون همراهی ساز است از این نوع به شمار می رود
موسیقی «کار»: که هنگام کارهای جمعی مانند درو، خرمنکوبی و ... و دیگر کارهای جمعی اجرا می شود
موسیقی آوازی : شیوه های آوازی در لرستان بدین شرح است
میرنوروزی که آوازهای عاشقانه می باشد. عزیزبک خوانی ، ساری خوانی ، شاهنامه ، نظامی خوانی ، هوره و مویه ازدیگر انواع آوازهای لرستان است

موسیقی اهل حق : نوعی موسیقی عرفانی است که توسط اهل حق لرستان اجرا می شود
موسیقی خبر رسان : نوعی موسیقی است که به وسیله آن پیامهای مورد نظر به دیگران اعلام می شود مانند موسیقی سحری ( اعلام مرگ کسی ) و موسیقی تولد و جنگ و ... شایان ذکر است که موسیقی لرستان همواره دارای جنبه ای اجتماعی وسیاسی بوده است. و همواره رنج و غم وستمهایی که بر مردمان این دیار تحمیل شده است در صدای هنرمندان این دیارپدیدار بوده است

اگر بخواهیم از کوشندگان موسیقی دیار لرستان یادی بنمائیم باید از هنرمندان گمنامی چون میرنوروز، علیدوست، عزیزبگ و .... صدها عزیز گمنام دیگری که با تمام وجود در این راه گام برداشته اند بیاغازیم، لیک نام تنی چند از عزیزانی را که برای این اعتلای این هنر کوشیده اند، در این مقال می آوریم:(به ترتیب حروف الفبا سیف الدین آشتیانی، مجید احمدی، بهمن اسکینی، شکراله الماسی، زنده یاد امامقلی امامی، حمید ایزدپناه، رمضان پرورده، زنده یاد غلام جمشیدی، زنده یاد علیرضا حسین خانی، زنده یاد سبزعلی درویشیان، زنده یاد حشمت اله رشیدی، حشمت اله رجب زاده، ایرج رحمانپور، حسین سالم، زنده یاد همتعلی سالم، رضا سقایی، فرشاد سیفی، علی اکبر شکارچی، فرج علیپور، زنده یاد پیرولی کریمی، زنده یاد شاهمیرزا مرادی، محمد میرزاوندی، زنده یاد نجفعلی میرزایی، داریوش نظری، رحم خدا نوری شاد و ....

با توجه به اینکه رقص نیز در لرستان از پیشینه ای کهن برخوردار است، جا دارد مختصر اشاره ایی نیز به این موضوع داشته باشیم، گفتنی است که در لرستان از واژه ی رقص استفاده نمی گردد و معمولاً از واژه هایی چون «باخته»، «بازی»، «دَس گِرِتِه» استفاده می گردد؛ چونان که حکیم توس بازی «کراد» خواهر بهرام چوبین نزد خسرو پرویز را اینگونه هنرمندانه به نظم درآورده است
بزرگان به بازی به باغ آمدند همه میش و آهو به راغ آمدند
فرد رقصنده را نیز «بازِنَه» می گویند؛ شایان ذکر است که لفظ رقص و رقاص در بین لران کاربردی ندارد و گاه نیز موهن قلمداد می گردد
رقصها در لرستان عموماً چهره آیینی و فرهنگی به خود گرفته اند.و همواره با حضور مردان وزنان لر صورت گرفته است. وشامل انواع گوناگونی چون: دوپا ، سه پا ، شانه شَکی، سنی سما و، سوار هو، اوشاری و ... است

( تحقیق و پژوهش مهدی ویس کرمی)

همانگونه که می دانیم واژه ها هم دارای بار معنایی و هم معرف کلیت یک موضوع و مطلب هستند و بر اساس مؤلفه هایی بوجود آمده اند که بیانگر تمام ویژگیهای آن موضوع باشند . بکارگیری برخی از واژه های موسیقی توسط دست اندرکاران این هنر سبب شده که بطور عمده این واژه ها به عمد یا غیر عمدی کمتر در جایگاه واقعی و شایسته خود بکارگرفته شوند و این قضیه باعث مخدوش شدن مرزهای حقیقی این واژه ها گردیده است . در این آشفته بازار واژه ای که بیشتر مورد دستبرد و دستمالی و کاسبی قرارگرفته است « آهنگساز » است که اسم فاعل آهنگسازی است . آهنگساز ( composer ) کسی است که به تمام علوم آهنگسازی ازجمله : ساز شناسی – کنترپوان – هارمونی – ارکستراسیون (ساز بندی) – سبک شناسی – تاریخ و سیر تکاملی موسیقی– سلفژ ( سرایش ) - وزن شناسی – زبان شناسی و سایر علوم مرتبط و حتی فرهنگ شناسی بومی وقوف داشته باشد و خود به نواختن حداقل یکی از سازهای ملی سرزمین خود وهمچنین یک سازجهانی تبحرکامل و عالی داشته باشد و ضمن آگاهی به موسیقی جهان و وقوف به این علوم و دانسته ها از ذوق سرشار و خلاقیت بالای هنری بهر ه مند باشد . بعبارت دیگر علوم آهنگسازی به معنی بکارگیری تمام تکنیکها و توانمندیهای علوم ذکر شده البته با ذوق و احساس و خلاقیت و نوآوری آهنگساز است که موجب آفرینش ملودی جدید و گشایش روزنه ای نو در افق این راه میگردد .درحالی که هر نوازنده ای با کمترین اطلاع از تاریخ و مفاهیم و معارف دانش و حکمت موسیقی و حتی کمترین توانایی نوازندگی در ساز مورد علاقه خود و حتی با کمترین زمان اشتغال به این امر از واژه آهنگساز استفاده می کند و این صفت برجسته را به خود نسبت می دهد . این رویکرد مغلطه آمیز نه تنها در استان لرستان رایج گردیده بلکه در سراسر کشور نیز رواج دارد و حتی دامان خوانندگان ریز و درشت این مرز و بوم را گرفته و آنان را مقادیر زیادی متوهم نموده است . وخامت اوضاع تابه حدی است که نوازندگان ،خوانندگان ، هنرجویان و هنرمندان ! و شاعران با گشودن دیوان اشعار با پیروی از وزن شعرها خود را آهنگساز فرض نموده و با جابجایی جملات آثار گذشته به آهنگسازی !!! مشغول گردیده اند . این نقیصه حتی دامنگیر شعر نو نیز شده است و در مواردی آهنگسازان !!! نوجو و حتی کهنه کار وزن هایی به وزن اشعار نو می افزایند . هر چند این ساخت و سازها در شعر نو دشوارتر از شعر کهن است و این معلول آزاد بودن وزن شعر نو که بطور عمده از قید وزن و قافیه آزاد است و در این میان نوازنده که حتی به وقوف کاملی از ساز خود دست نیافته و حتی رپرتوار (مجموعه آثار) ساز خود را تجربه و درک نکرده و حتی از سیر تکوینی و تکاملی سازخود بی اطلاع است و بویژه از سیر تکامل شعر و ترانه آگاه نیست با چندین مشکل دست به گریبان شده و در نهایت در این کارزار به ظاهر ساده و سود آور ، موفق به سرهم سازی قطعه ای باکلام می شود که عمر ماندگاری آن کمتر از یک هفته است و سازنده آنرا معلول کم اطلاعی مخاطبان پنداشته که از درک این پدیده عجیب الخلقه ناتوانند . کار این هنرمندان هنگامی دیدنی تر و دشوارتر می شود که علاوه بر آهنگسازی به درجه والای تنظیم کنندگی و سرپرستی و رهبری گروه و نوازندگی چندین ساز و ناظر ضبط و... نائل می آیند و یک تنه زحمت یک ارکستر!!! رامی کشند و به چندین منصب و پست هنری و غیر هنری آراسته می گردند . در این نمونه های صوتی که به فراوانی و با بودجه بیت المال و ... تولید می شوند امکان کشف و شنیدن هرگونه صدایی برای مخاطب فراهم است . در این نمونه های صوتی و تصویری علاوه بر مخدوش نمودن موسیقی بومی و آیین ها و رقص ها با بکارگیری ناآگاهانه سازهای بی ربط با فرهنگ و زبان و بیان خود و حتی ساز بندی و ریتم های دیگر نواحی و سایر ملل از تمام امکانات صوتی موجود و دم دست برای شیرین کاری و خوش مزه کردن آن در جهت فروش بیشتر این کالاکوشش میشود . این همه آشفتگی حاصل نبودن تعریفی دقیق و مشخص از این موسیقی و مخدوش شدن مرز نوازنده – آهنگساز – تنظیم کننده – پژوهشگر- مدرس – سخنران و سایر حرفه های مشابه است . بی گمان در این آشفته بازار علاوه بر نبود منتقد هنری و کم اطلاعی مردم از موسیقی مناسب و هنری بی توجهی و عدم نظارت و تساهل و برخورد غیر تخصصی و نداشتن کارشناس آگاهانه و ناآگاهانه سازمانهای مرتبط علت اصلی ادامه این روند و اشتباهات تاریخی است که موجب نزول شأن موسیقی شده و می شود . هشدار این خطر ضروری است که ادامه این روند نه تنها به پیکر موسیقی آسیب خواهد زد بلکه نابودی آنرا بعنوان مهمترین مشخصه فرهنگ لرستان به دنبال خواهد داشت . تنها راه نجات این هنر برخورد تخصصی در کنار منتقدان آگاه و بی طرف هنری البته با نظارت کارشناسانه است که به تعالی شعور هنری مردم و رشد این هنر کمک خواهد کرد و دست سوداگران و کاسبان این

هنر را کوتاه خواهد نمود . (منبع. فرهاد مشتاق

یکی از ویژگی‌‏های اشعار ایرج رحمانپور در گل آتش تحول بنیادی در شعر محلی لری است که ضمن انسجام ساختار و شیوایی کلام به مسایل مهم اجتماعی و فرهنگی پرداخته است. از ویژگی های دیگر آثار رحمانپور خلق توامان ملودی و کلام است که خود از مهمترین عوامل ماندگاری و تاثیر گذاری آثار اوست. فرشاد سیفی، که ساخت ملودی چند ترانه و تنظیم و اجرای کل اثر را به عهده داشته ، به خوبی در لابه لای ساخته های خود از ملودی های آشنایی قدیمی به خصوص جملات ویژه زنده یاد شامیرزا مرادی بهره گرفته است. لازم به ذکر است گل آتش از آثار نادری است که در آن بخشی از مشکلات و نابسامانی های اجتماعی و فرهنگی لرستان ، از زبان ساز و آواز گروهی از هنرمندان این دیار، فریاد شده است و رحیم خدانوی شاد سرنا ، عیسی خلفی عود ، رضا نیازی سنتور ، سید مهدی موسوی نی مانی آقا ملایی تار و تنبور ، رضا پرویز زاده تار بم تار، ساسان بازگیر تار / بم تار ،‌‏محسن زهرایی تنبک ، حسین رضایی نیا دف، فرشاد سیفی کمانچه دهل ، نوازندگانی هستند که در این مجموعه با هم همکاری می کنند (منبع. سیاوش بیرانوند

و این هم تصاویر تعدادی از پیشگامان موسیقی لرستان. خوشبختانه افراد زیاد دیگری هستند که برای موسیقی این استان زحمت کشیده اند و میکشند که در آینده اسمشان و آثارشان درج خواهد شد. باشد که قدر و ارزش همه هنرمندان

ایران زمین را پاس بداریم

علیرضا حسینخانی - حمید ایزد پناه - رضا سقایی

نجفعلی میرزایی - شاهمیرزا مرادی - علی اکبر و آساره شکارچی

فرج علیپور- ایرج رحمان پور- وحید خسروی- حشمت رشیدی

سبزعلی درویشیان- درویش رضا منظمی- پیرولی کریمی

بهمن اسکینی- محسن حجاریان- مجید احمدی- سیف الدین آشتیانی-غلامرضا سبز علی- فضل اله صفاری- فرشاد سیفی- ضرغام طهماسبی- علی دلفان- رمضان پرورده- شکرالله الماسی- امامقلی امامی- حمید ایزد پناه- محمدرضا کریمی - غلام جمشیدی -حشمت اله رشیدی- حشمت رجب زاده- داریوش نظری- حسین سالم - همتعلی سالم -محمد میرزاوندی- رحم خدا نوری شاد- محمد باجولوند- مسلم علیپور- رضا نیازی- رضا پرویز زاده- فرهاد مشتاق- حامد فیضیان- امین عباسی- شهرام منظمی- بردیا مهرآوا- عیسی خلفی- ساسان بازگیر- منوچهر رحمتی ....